Kế toán là công cụ giúp doanh nghiệp ghi nhận, phân tích và kiểm soát hoạt động tài chính một cách chính xác và minh bạch. Tuy nhiên, để hiểu sâu sắc về hệ thống kế toán, điều đầu tiên mà bất kỳ ai cũng cần nắm vững chính là công thức nguyên lý kế toán. Đây là công thức gốc làm nền tảng cho mọi nghiệp vụ kế toán phát sinh trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Không chỉ là kiến thức dành cho sinh viên chuyên ngành, công thức kế toán cơ bản còn rất quan trọng với chủ doanh nghiệp nhỏ, người làm tài chính – kế toán tổng hợp, hoặc bất kỳ ai đang học để chuyển ngành sang lĩnh vực kế toán.
Trong hệ thống kế toán kép, toàn bộ hoạt động ghi chép tài chính được dựa trên nguyên tắc: “mọi nghiệp vụ kinh tế phát sinh đều ảnh hưởng đến ít nhất hai tài khoản kế toán, trong đó một bên ghi Nợ và một bên ghi Có”. Từ nguyên lý này, ta có công thức cốt lõi:
Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu
Công thức này phản ánh một cách trực tiếp cấu trúc tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm. Tài sản là toàn bộ nguồn lực doanh nghiệp đang sở hữu. Trong khi đó, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu là hai nguồn hình thành nên tài sản đó.
Khi phát sinh bất kỳ nghiệp vụ nào như mua hàng, vay vốn, trả lương hay đầu tư, công thức trên luôn phải được đảm bảo cân bằng. Việc hiểu và vận dụng đúng công thức này giúp kế toán ghi nhận chính xác nghiệp vụ và đảm bảo báo cáo tài chính luôn phản ánh đúng thực trạng doanh nghiệp.
Công thức không chỉ là lý thuyết khô khan, mà chính là quy tắc định hướng mọi hoạt động ghi sổ kế toán. Khi bạn định khoản một nghiệp vụ, việc xác định đúng tài khoản bị ảnh hưởng và đảm bảo tổng bên Nợ luôn bằng tổng bên Có là cách ứng dụng trực tiếp công thức kế toán.
Trong thực tế, nhiều người mới học kế toán thường bị rối ở phần định khoản, phân loại tài khoản, hoặc hiểu nhầm mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn. Việc nắm chắc công thức nguyên lý kế toán sẽ giúp bạn giải quyết các vướng mắc này nhanh chóng và chính xác.
Bên cạnh đó, khi phân tích báo cáo tài chính hoặc làm việc với các cơ quan chức năng như thuế, kiểm toán, việc hiểu công thức này còn giúp bạn dễ dàng phát hiện sai sót và lý giải các khoản mục tài chính một cách logic.
Để ứng dụng công thức vào công việc hàng ngày, người làm kế toán cần biết phân loại tài khoản theo tính chất: tài sản, nợ phải trả, vốn, doanh thu và chi phí. Mỗi loại tài khoản có quy tắc ghi Nợ – Có riêng.
Chẳng hạn, khi doanh nghiệp nhận được tiền vốn góp từ chủ sở hữu:
Tăng tài sản (Tiền mặt): ghi Nợ
Tăng vốn chủ sở hữu: ghi Có
Lúc này, công thức vẫn đảm bảo: tài sản tăng thì vốn cũng tăng tương ứng.
Một ví dụ khác, khi doanh nghiệp nộp thuế môn bài, bạn sẽ có nghiệp vụ ghi nhận:
Giảm tài sản (tiền mặt): ghi Có
Tăng chi phí quản lý: ghi Nợ
Thông qua những ví dụ đã nêu, có thể thấy rằng công thức kế toán đóng vai trò then chốt trong việc ghi nhận, theo dõi và phản ánh chính xác mọi hoạt động tài chính của doanh nghiệp.
Khi làm sâu hơn, bạn sẽ thấy công thức kế toán còn có các biến thể để phục vụ cho từng báo cáo tài chính cụ thể:
Tài sản ngắn hạn + Tài sản dài hạn = Nợ ngắn hạn + Nợ dài hạn + Vốn chủ sở hữu
Lợi nhuận sau thuế = Doanh thu – Chi phí
Dòng tiền thuần = Dòng tiền vào – Dòng tiền ra
Những công thức này đều tuân theo nguyên lý kế toán cơ bản, chỉ là được phát triển để phục vụ phân tích chuyên sâu hơn về hoạt động kinh doanh. Bạn có thể tham khảo thêm tài liệu và ví dụ thực tế liên quan đến công thức nguyên lý kế toán để vận dụng vào công việc hiệu quả hơn.
Hiểu và vận dụng đúng công thức nguyên lý kế toán là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất với bất kỳ ai đang học hoặc làm kế toán. Công thức không chỉ giúp định khoản chính xác mà còn là công cụ giúp doanh nghiệp kiểm soát và phản ánh trung thực tình hình tài chính của mình.
Với những bạn đang tìm tài liệu học nguyên lý kế toán, bài tập định khoản hoặc hướng dẫn thực tế theo Thông tư kế toán mới, có thể tham khảo thêm tại CrystalBooks – nền tảng chia sẻ kiến thức kế toán thực tiễn, chuyên sâu và dễ hiểu dành cho người mới bắt đầu hoặc đang đi làm trong ngành tài chính – kế toán.